Instrukcja Liber Copulatorum

W niektórych księgach ślubów z przełomu XVIII i XIX wieku zachowały się instrukcje ich prowadzenia. Warto je poznać przed rozpoczęciem poszukiwań w archiwach. Poniżej prezentujemy jej treść:

(tekst został nieco uwspółcześniony)

Książka ta ślubna ma rubryki, to jest:

Rok, miesiąc, i dzień odprawionego ślubu, numer domu, imię i przezwisko oblubieńca, religia i wiek onegoż, jeżeli młodzian lub wdowiec; tudzież imię i przezwisko oblubienicy, religia, wiek, jeżeli panna lub wdowa, imię i przezwisko świadków, ich kondycja

 Do rubryki rok, miesiąc i dzień wpisywany będzie rok, miesiąc i dzień, którego kto Goślubu przystępuje, uważać jednakże potrzeba, ażeby to zapisanie działo się podług łacińskiego kalendarza.

Do rubryki numer domu zapisywany będzie numer konskrypcjonalny, któremu który na domu oblubieńca znajduje się, albo gdyby tenże własnego nie miał domu, natenczas naznaczy się numer domu ojca, chybaby oblubieniec do domu oblubienicy lub ojca oblubienicy przenosił się, w którym razie numer domu oblubienicy albo rodziców oblubienicy musiałby być zapisany.

Rubryka imię i przezwisko oblubieńca, zapisze się słowami takim, jakie się oblubieńca po imieniu i przezwisku nazywa, gdzie jednak pleban dobrze uważać będzie, ażeby zmyślone, ale prawdziwie imię powiedziane było.

W następującej rubryce religia nazwanej, pisane będzie jakiej jest religii oblubieniec, jednakże zanotować należy numerem I w przyzwoitej kolumnie.

W linii wiek połozy się rok wieku oblubieńca numerami.

Jeżeli młodzian lub wdowiec jest oblubieniec, to w takiej rubryce także numerem I naznaczy się kładąc ten numer w przyzwoitej kolumnie.

To samo pleban uważać będzie w rubrykach oblubienicy, to jest w pierwszej rubryce napisze imie i przezwisko oblubienicy, gdzie znowuż dobrze uważać będzie, ażeby zmyślone przezwisko zapisane nie było.

W rubryce religii napisze pleban numer I, kładąc go w przyzwoitej religii oblubienicy kolumnie.

W następującej linii wiek oznaczający lata oblubienicy numerami zapisane będą.

W rubryce panna lub wdowa zanotowano będzie także przez numer I, kładąc numer tam dokąd stan oblubienicy należy.

W rubryce świadków zapisze się imię i przezwiska świadków, gdzie jednak pleban dobrze uważać będzie, ażeby właściwe imiona a nie zmyślone samych że świadków zapisane były.

W rubryce kondycja położy się jakiej świadkowie są kondycji, jeżeli chłopi, rzemieślnicy, szlachta possessorowie lub innej kondycji

Jednakże sobie dobrze uważać będą plebani, iż świadkowie sami siebie po imieniu i przezwisku i kondycją swoją zapisywać mają, gdyby zaś pisać nie umieli i bakałarz lub kto inny ich zapisywał, że świadkowie ten cudzy zapis znakiem krzyża lub innym jakim zatwierdzić powinni, tak jako w testamentach praktykuje się.

Sam pleban na każdej karcie tej książi siebie po imieniu i przezwisku zapisze. Kooperatorowie zaś przy każdym ślubie za każdym razem siebie samych natychmiast zapiszą, przydawszy słowo Cooperator.

 Obcy zaś księża jeżeliby zamiast plebana ślub dawali, nie tylko jako kooperatorowi w każdym razie się podpiszą, ale przyłączą iż do plebana sprawowania tego aktu pozwolenie mają.

Na ostatek pleban książkę tę, która na każdej karcie podsumowana być może corocznie, a to ostatniego dnia grudnia podług kalendarza łacińskiego generalnie zsumuje i podług formy sub numero primo przyłączonej z książką tą we wszystkich rubrykach zgadzając się, aż do ostatniego stycznia do cyrkularnego przyzwoitego urzędu odeśle.

Ażeby zaś ta książka tym pewniej należycie była zapisywana, pleban niniejszymi się upomina, albowiem gdyby podczas wizyty biskupa lub oficjalistów cyrkularnych nieporządek lub niedbalstwo jakie postrzeżone było, za pierwszym razem wprawdzie za każdy błąd tylko 4 złote polskie zapłaci, lecz potem jeszcze surowiej ukarany zostanie.