Prowadząc badania genealogiczne na Górnym Śląsku możemy w tamtejszych aktach stanu cywilnego natrafić na adnotacje dotyczące zmiany nazwisk. Jest to dość powszechne zjawisko. Największe nasilenie miało w latach II RP oraz zaraz po zakończeniu II wojny światowej. Sprowadzało się ono głównie do spolszczania niemieckich nazwisk lub też poprawiania błędów ortograficznych w nazwiskach. Zamieniano zatem Winiarsky na Winiarski, Dittrich na Dąbek, Woyczik na Wójcik, Schikora na Sikora. Co ciekawe zdarzały się też zmiany imion np. z popularnego w Niemczech imienia Wilhelm na swojskiego Władysława.
W owych zapisach podaje się zwykle trzy podstawy prawne. Pierwszą z nich jest niemieckie obwieszczenie z 1899 roku, drugą artykuł z polsko-niemieckiej konwencji górnośląskiej z 1922 roku, a trzecią dekret z 1945 roku.
Zmiany nazwisk w pierwszym z przypadków spotkać będzie można i w innych księgach prowadzonych w zaborze pruskim. Drugi charakterystyczny jest tylko dla Górnego Śląska. Trzeci dotyczy już całej Polski.
§18 obwieszczenia z dnia 25 marca 1899 o wykonaniu ustawy o utrzymaniu ksiąg stanu cywilnego i małżeństwa – Dziennik Ustaw Rzeszy Niemieckiej str. 225:
Oczywiste błędy ortograficzne zawarte w rejestracji, rejestrator może usunąć za zgodą organu nadzoru przez dopisek na marginesie rejestracji.
Artykuł XVI protokołu końcowego polsko-niemieckiej konwencji górnośląskiej z 15 maja 1922:
1. – Sporządzając akty urodzeń i małżeństwa, urzędnicy stanu cywilnego na obszarze plebiscytowym obowiązani są, na żądanie strony interesowanej, dodawać do nazwiska, napisanego w języku urzędowym, to samo nazwisko w pisowni właściwej językowi polskiemu lub niemieckiemu.
Żądać tego mają prawo:
a) w razie prawego urodzenia – ojciec, a gdyby tenże nie żył – matka
b) w razie urodzenia nie prawego matka
c) gdy będzie chodzić o sieroty lub o inne osoby pozostające pod opieką – zastępca prawny
d) w akcie małżeństwa każdy z narzeczonych odnośnie swego nazwiska
W aktach zejścia wzmianka dodatkowa, o których mowa, uczyniona będzie na zasadzie prostego dowodu, że osoba zmarła używała pisowni, o której mowa wyżej.
2. – Co się tyczy już uczynionych zapisów w księgach stanu cywilnego, to brak dodatkowej wzmianki, o której mowa, przy nazwiskach osób, do których wzmianka ta się odnosi, uważany będzie na żądanie strony interesowanej jako wynik pomyłki kancelaryjnej w rozumieniu art. 18 przepisów o wykonaniu ustawy o utrzymaniu ksiąg stanu cywilnego i małżeństwa z dnia 25 marca 1899 roku (Reichsgesetzblatt, str. 225). Sprostowanie uczynione będzie wtedy w zupełnie prostej formie przez zwykła adnotacje na marginesie, potwierdzone przez dozorujące władze stanu cywilnego.
Żądanie stawiać mogą
1° co się tyczy aktów urodzenia:
a) strona zainteresowana;
b) za małoletnich, jeżeli chodzi o dzieci ślubne – ojciec, a gdyby ten nie żył – matka; jeżeli chodzi o dzieci nie ślubne matka;
2° o ile chodzi o akta małżeństwa – każdy z małżonków – odnośnie swego nazwiska.
3. – Przepisy ust. 1 i 2-go stosują się do zapisywania w rejestrach końcówek gramatycznych, właściwych językowi polskiemu w nazwiskach kobiet zamężnych i panien.
4. – Jeżeli pisownia lub forma imienia w języku mniejszości różni się od pisowni lub formy w języku urzędowym, natenczas na żądanie, obok imienia w języku urzędowym, zaznaczone będzie lub też następnie dodane imię według pisowni mniejszości.
5. – Prośby o zmianę lub też skasowanie pewnych liter w nazwiskach w celu uzgodnienia nazwisk tych z pisownią polską lub niemiecką, rozpatrywane będą przez oba Rządy z największą życzliwością.
6. – Żądania wymienione w ust. 4 i 5-ym stawić mogę te same osoby, które wymienione są w ust. 2-im.
Dekret z dnia 10 listopada 1945 r. o zmianie i ustalaniu imion i nazwisk
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz